بناهایی با نمای به رنگ قهوه‌ای و کرم پیش روی ماست. از درب نگهبانی وارد می‌شویم. در محیط محوطه آدم‌های مختلفی از کنار ما تردد می‌کنند. افرادی که شهروند مشهد نیستند و از نقاط مختلف کشور برای زیارت آقا علی بن موسی الرضا(ع) به اینجا آمده‌اند. ساعت ۸ صبح است و صدای صلوات خاصه حضرت با نوای حاج رضا انصاریان به گوش می‌رسد. انگار داخل خود حرم هستیم. قبل از رفتن به دفتر مدیریت بین بلوک‌ها گشتی می‌زنیم و حال‌و هوای زائران را تماشا می‌کنیم. آمده‌ایم تا با مدیرعامل مجموعه به گفت‌وگو بنشینیم و مروری بر فعالیت‌های اینجا داشته‌ باشیم. در زائرسرای آستان قدس رضوی در فاصله ۳ کیلومتری از حرم مطهر هستیم. رو به آستان جانان.

 تکریم زائر در اولویت کارها

سید هاشم حسینی حدود یک سالی است که به عنوان مدیرعامل موسسه موقوفه خدمات زائر بنیاد کرامت رضوی به زائران امام رضا(ع) خدمت می‌کند. اما به گفته خودش بیش از ۱۵ سال است که توفیق خدمت به زائران را در مجموعه های ولایت دارد. در تمام این سال‌ها اولویتش در کار تکریم زائر بوده است. او می‌گوید: "آنچه زائران انتظار دارد تکریم است. از زمانی که من در موسسه موقوفه افتخار خدمت داشته‌ام، سعی کردم همیشه در جلسات با همکاران بر این مورد تاکید کنم. ما همیشه سعی کرده‌یم پذیرایی از زائران به بهترین نحو انجام شود. اگر تکریم صددرصدی از زائر انجام شود، مشکلات و کاستی‌ها هم کمتر به چشم می‌آید. این به معنای عدم توجه به مشکلات نیست. ما برای حل مشکلات آن‌ها هم تمام توان خود را به کار می‌بریم تا زائران با رضایت کامل از اینجا بروند. تمام خدمات اینجا هم با قیمت حداقلی به زائران ارائه می‌شود. بنای اینجا خدمت است و اگر وجهی هم دریافت می‌شود برای تامین هزینه ها و اداره اینجا است."

خنده‌ای گوشه لبش می‌نشیند و می‌گوید: "من قبلا در جای دیگری کارمند بودم. همسرم پیش از آمدنم به اینجا دوست داشت زودتر بازنشسته شوم. مدام از نبودم در خانه شکوه می‌کرد.. اما از وقتی به اینجا آمده‌ام غیر از اینکه گلایه‌های گذشته را ندارد، با من همراه و همدل هم شده است. از هر همکاری هم که بتواند دریغ ندارد. چون به او گفته‌ام که برای هیچ چیزی غیر از امام رضا(ع) نرفتم. فقط آمده‌ام که دینم را به آقا ادا کنم. "

هرچه هست از لطف اوست

سری به پذیرش مجموعه می‌زنیم. خانم‌هایی با چادر رنگی کنار همسران‌شان در سالن منتظر نشسته‌اند. چشم انتظار رسیدن ماشین هستند تا به زیارت مشرف شوند. روی ردیف عقب صندلی‌ها دو پسر بچه کنار مادرشان خوابشان برده است. پیرزنی هم که انگار مادربزرگشان است کنارشان نشسته و تسبیح به دست ذکر می‌گوید.  خسته از خستگی راه و گرمای جاده به خنکای سالن انتظار پناه آورده‌اند. منتظرند تا پدر خانواده کارهای اداری را زودتر انجام دهد و کلید واحد را تحویل بگیرد. محمد عربی مدیر روابط عمومی مجموعه که همراه ما است روال کار را برایمان توضیح می‌دهد: "ساماندهی واحد پذیرش یکی از تحولاتی است که در یک ساله گذشته صورت گرفته است. زائران در ابتدای ورود به اینجا می‌آیند تا در فاصله زمانی که واحدهای خود را تحویل می‌گیریند بتوانند استراحتی کنند و در سرما و گرمای بیرون اذیت نشوند. همچنین در این فاصله می‌توانند ماشین‌های خود را هم در پارکینگ موقت بگذارند. "

آقای حسینی همه اتفاقات مثبتی که در اینجا صورت گرفته را از لطف و کرامت حضرت می‌داند و می‌گوید: "روزی که به اینجا آمده‌ام مشکلات زیادی وجود داشت. از جاهایی که امید نداشتم برای رفع مشکلات به ما کمک شده است. اگر انسان برای آنچه که می‌خواهد با اعتقاد کامل در خانه ائمه مخصوصا علی بن موسی الرضا برود شک نکنید که خودشان عنایت می‌کنند. در این مدت به من ثابت شده است که اگر انسان هدفش کارش برای خدا و نیتش خیر باشد، خود ائمه حواله می‌کند. در این این مجموعه متعلق به خود آقاست و هر قدمی که برداشتم از لطف و محبت خود آقا بوده است. در زندگی شخصی هم هر زمان چیزی خواستم همیشه فراتر از حاجتم اجابت شده است."

محل اسکانی متفاوت از هتل‌ها

اینجا منتصب به آستان است و حال و هوای دیگری در آن در جریان است. هر روز راس ساعت 8 صبح و 8 شب صلوات خواصه از بلنگوها پخش می‌شود و فضای معنوی اینجا را با سایر اماکن اقامتی متفاوت می‌کند. یکی از زائران می‌گوید:" محوطه اینجا صحن و سرای حرم را برایمان تداعی می‌کند و همان حس و حال را دارد. انگار در خود حرم هستیم "

 سیاست موسسه موقوفه خدمات زائر در اداره مجموعه‌ها هم این بوده است که فضای اقامت زائران از نظر فرهنگی و اعتقادی متفاوت از هتل‌هایی اطراف حرم باشد. در همین جهت علاوه بر برپایی نماز جماعت خدماتی مثل میز پاسخگویی مسائل اعتقادی و شرعی و مشاوره هم در زمان‌های حضور زائران در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد. در ایام خاص مانند میلاد حضرت رضا(ع) نیز ایستگاه صلواتی برپا و جشن‌هایی نیز برگزار می‌شود. همچنین زائران می‌توانند در تورهای حرم گردی هم که برای آن‌ها برنامه‌ریزی شده هم شرکت کنند تا با گوشه گوشه حرم و زیبایی‌های آن آشنا شوند. معاونت فرهنگی مجموعه در دهه کرامت امسال با همکاری آموزش و پرورش علاوه بر برگزاری مسابقات کتاب‌خوانی، از دانش‌آموزان سراسر کشور خواسته کلیپی از کارهای متفاوتی که در دهه کرامت انجام داده‌اند، بفرستند. جایزه این مسابقه م که تا به حال برای آن بیش از ۸ هزار اثر رسیده اس، اسکان رایگان در همین مجموعه خواهد بود.

** زیارت اولی ها

هر ساله سهمیه‌های برای معاونت خدمات اجتماعی برای اسکان در زائرشهر در نظر گرفته می‌شود. یکی از برنامه‌های این معاونت طرح زیارت اولی‌ها است. در این طرح افرادی به مشهد می‌آیند که سال‌ها است آرزوی زیارت امام را در دل دارند و هنوز نتوانسته‌اند به این آرزو برسند. همه هزینه‌های آن‌ها هم از قبیل تغذیه، اسکان و رفت‌وآمد و ... به عهده این معاونت است. سال گذشته ۲۰ هزار خانواده در این طرح به مشهد مشرف شدند. در دهه کرامت امسال نیز ۲۰۰۰ زائر زیارت اولی که بیماری صعب العلاج داشتند با همکاری این معاونت در این مجموعه اسکان داده شدند. آقای حسینی می‌گوید: " اولین گروه را به خوبی به یاد دارم. حال و هوای آن‌ها قابل توصیف نبود. چون تا جای آن‌ها نباشیم حالشان را درک نمی‌کنیم. بین‌شان کسانی بوده‌اند که بیش از ۲۰ سال است آرزوی زیارت علی بن موسی الرضا(ع) را داشتند اما توفیق آن را پیدا نکرده بودند. خیلی‌ها گریه کنان دست به دعا برداشته بودند و خدا را شکر می‌کردند. بعضی حتی سجده شکر می‌کردند. از حال آن‌ها تمام پرسنل را منقلب کرده بود."

** سنت زیبای وقف

در راهرو یکی از بلوک‌ها که قدم می‌زنیم روی درب بعضی اتاق‌ها اسم‌هایی نوشته شده است. ... پیگیر قصه می‌شویم و آقای حسینی برایمان توضیح می‌دهد: " حدود ۲۵۰ واحد یعنی بیش از 50 درصد واحدهای زائرسرا وقف شده است. واقفان آن‌ها را در حین ساخت یا بعد از آن خریده کرده و به نیت خودشان یا عزیزانش که فوت کرده‌اند، وقف کرده‌اند. البته واحد وقف شده بیست روز در سال در اختیار خود واقف است. یکی از آنها مربوط به جوانی است که در یک حادثه فوت کرده بود. پدر و مادرش به نیت پسرشان واحد را وقف کرده بودند. پدر جوان چند بار به اینجا آمده بود اما مادرش برای اولین بار آمد. وقتی حرف می‌زد اشک‌هایش امانش نمی‌دادند. می‌گفت: "روح پسرم حتما از این کار شاد می‌شود. ""

** مهمانان خاص

مدیر روابط عمومی مجموعه ماجرای یکی از گروه‌هایی که در دهه کرامت در اینجا اسکان داشتند را تعریف می‌کند: " اوایل امسال سابقه کتابخوانی از طرف اداره تبلیغات حرم مسابقات فرهنگی برگزار شد.جوایز مختلفی برای برندگان در نظر گرفته شده بود که بهترین آن سه شب اسکان رایگان همراه با اعضای خانواده برای ۸ نفر در زائرسرای رضوی بود. برای عرض تبریک با آنها تماس گرفتم. اما هیچ کدام از برنده شدنشان خبر نداشتند. یکی از آن‌ها خانم از اردبیلی بود. به محض شنیدن خبر به گریه افتد و گفت: "دیروز به مناسبت دهه کرامت خدمتی برای عده‌ای از بچه‌های شهر انجام دادم. آخر برنامه در دلم دعا کردم و از امام رضا زیارت ایشان را به عنوان مزد این خدمت خواستم و گفتم ما برای شما خیلی کار کردیم ولی شما ما را دعوت نکردید. حالا آقا مرا شرمنده کرامتش کرد. " "

آقای عربی ادامه می‌دهد: " همین هفته هم میزبان ۵۰ نفر از انجمن روشن دلان و کم‌بینایان استان خرمشهر هستیم. هزینه سرویس ایاب و ذهاب‌شان با کمک خیران تامین شده است و اسکان هم از طرف مجموعه به رایگان در اختیارشان قرار گرفته است. از همه گروه‌های سنی بین‌شان هستند و بعضی برای اولین بار به مشهد آمده‌اند. دیروز یکی از همین زیارت اولی‌ها به حرم رفته بود. از آنجا با من تماس گرفت و ‌گفت: "حقیقتا ما از مشهدی‌ها توقع همچین پذیرایی گرمی نداشتیم. الان روبروی گنبد ایستادم و برایتان دعا می‌کنم" "

موسسه موقوفه خدمات زائر بنیاد کرامت رضوی در سه بخش به زائران امام رضا(ع) خدمات مختلفی ارائه می‌کند. این سه بخش شامل زائر سرای رضوی در چمن ۹۹، زائرشهر رضوی در شهرک طرق و ۲۱ مجتمع بین راهی می‌باشد. در این مجموعه سعی شده است تمامی امورات در جهت رفاه حال زائران فراهم شود. با هدف کمک به زائران قشر متوسط و ضعیف جامعه کلیه خدمات هم با حداقل قیمت عرضه می‌شود. هزینه اسکان در واحدهای مجموعه از نصف هزینه در هتل‌ها و اقامتگاه‌های مشابه هم کمتر است. زائران می‌توانند در ایام غیر پیک ۱۰ شب و در ایام پیک(ایام عید و تابستان و دهه کرامت و آخر صفر) ۴ تا ۵ شب در این واحدها اسکان داشته باشند. همچنین این مجموعه در همکاری با معاونت خدمات اجتماعی و بعضی موسسات خیریه از بعضی گروه‌های خاص مانند به رایگان پذیرایی میکند. زائران می‌توانند برای رزرو در سایت zaer.razavi.ir ثبت نام کرده و یا با تلفن 1460 تماس بگیرند. این مجموعه در سال گذشته میزبان 518 هزار نفر در زائرسرا و زائرشهر رضوی بوده است.

زائر سرای رضوی با فاصله حدود ۳ کیلومتر از حرم در چمن 99 واقع شده است. این مجموعه با 16 بلوک در عرصه‌ای حدود ۷ هکتار قرار دارد. زائر سرای رضوی با ظرفیت 2000 نفر در ۴۰۰ واحد ۵ تخته در زائران پذیرایی می‌کند. فضای محوطه پارک کودکان، نانوایی، رستوران، تالار، دارالشفا نیز برای رفاه حال زائران در آن فعال است. ۴ سالن ۲۵۰ نفره نیز به عنوان تالار پذیرایی در حال افتتاح است. همچنین این مجموعه دارای پارکینگ نیز می‌باشد. البته در پیش‌بینی‌های صورت گرفته قرار است ۷ بلوک دیگر هم در آینده در آن ساخته شود و ۱۵۰۰ تخت دیگر به ظرفیت مجموعه اضافه شود.

زائرشهر رضوی با ۴۰ هکتار عرصه درواقع یک شهرک اقامتی است. این مجموعه بزرگترین مجموعه اقامتی ارزان قیمت برای زائران در سطح کشور است. در آن حدود ۵۶ بلوک پیش بینی شده است. در حال حاضر ۳۲ بلوک با ۴ هزار تخت آماده پذیرایی است و ۲۴ بلوک پیشرفت بالای ۵۰ درصد دارد. مانند زائرسرای رضوی کلیه احتیاجات زائر هم در اینجا پیش‌بینی شده است. فاصله این مجموعه تا حرم 12 کیلیومتر و بزرگترین مشکل زائران در آنجا بحث ایاب و ذهاب است. به همین جهت دو دستگاه اتوبوس نیز به صورت رایگان در دو نوبت برای رفت‌و آمد به حرم در اختیار آن‌ها قرار دارد.

در کنار واحدهای اقامتی مخصوص خانواده ها، هاستل‌های گروهی هم به صورت سالن‌هایی با بیش از ۱۰۰ نفر ظرفیت درنظر گرفته شده است. در این سالن‌ها آشپزخانه‌هایی نیز ساخته شده تا هزینه تمام شده سفر برای هئیات و افرادی که به صورت گروهی و کاروانی به مشهد آمده‌اند، کمتر شود.

سومین بخش موسسه خدمات زائر 21 مجتمع‌ شبانه روزی بین راهی است که در 7 استان فعال است. از مجموع این 21 مجتمع فعال ۸ مجتمع در خراسان رضوی، 8 مجتمع در خراسان جنوبی و 5 مجتمع در سایر استان‌ها مانند خراسان شمالی، یزد، کرمان، سمنان، سیستان و بلوچستان واقع شده است. بنا است تعداد این مجتمع‌ها در آینده به ۱۱۰ عدد برسد. این مجتمع‌های شبانه روزی با یک پک کامل شامل فضای نمازخانه، آلاچیق، فضای بازی کودکان، سرویس بهداشتی، رستوران، سوپرمارکت و .... به زائران خدمات ارائه می‌کنند.

زهرا زنگنه